Voor betrokkenheid bij mishandeling en vrijheidsberoving van de kinderen van het boerderijgezin uit Ruinerwold, heeft justitie vanavond vier jaar cel geëist tegen klusjesman Josef B. Volgens het Openbaar Ministerie had B. een “cruciale rol” bij de misdrijven die door vader Gerrit Jan van D. werden gepleegd. “Zijn rol is vele malen groter dan die van klusjesman. Hij heeft een wezenlijke bijdrage geleverd aan de vrijheidsberoving en mishandeling.”
De negen kinderen van godsdienstwaanzinnige Gerrit Jan van D. leefden jarenlang afgezonderd van de buitenwereld. Dat gebeurde in Hasselt, Zwartsluis, Staphorst, Meppel en de laatste negen jaar in Ruinerwold. Daar ging het gezin in 2010 wonen: Van D. met zijn jongste zes kinderen, die hij altijd verborgen heeft gehouden voor de buitenwereld. De oudste drie waren toen al weggelopen. Zij moesten van hun vader zwijgen over het bestaan van hun zes broertjes en zusjes, die nooit waren aangegeven bij de burgerlijke stand.
‘Schakel naar buitenwereld’
Van D. zag zichzelf als aartsvader, de nieuwe Messias en zijn kinderen als prime children. Hij bereidde ze voor op een leven in een nieuwe wereld. Josef B. was een aanhanger van Van D. Hij huurde en verbouwde panden voor de Ruinerwoldvader en deed de boodschappen, waarvan het gezin leefde. Verder stond hij het geld dat hij als timmerman verdiende af aan het gezin.
De oudste vier kinderen hebben verklaard dat ze niet alleen werden weggehouden van de buitenwereld, maar ook werden mishandeld door hun vader. Het ging onder meer om slaan, het dichtknijpen van hun keel tot ze bewusteloos waren en het in koud water zetten van de kinderen, maar ook het onthouden van medische zorg. De kinderen gingen nooit naar de huisarts of de tandarts. Als ze volgens hem een slechte geest in zich hadden, werden ze bovendien afgezonderd van de rest en kregen ze lange tijd geen eten en drinken.
B. (61) had volgens het OM een cruciale rol bij het laten voortbestaan van het systeem, waarin de negen kinderen moesten opgroeien. “Vader Van D. schreef zich ook uit uit de gemeentelijke basisadministratie voor verhuizing naar Ruinerwold. Hij bestond dus ook niet meer, alleen B. was de schakel naar de buitenwereld”, aldus officier van justitie Diana Roggen.
‘B. hield ze verborgen’
“Hij wist dat de situatie met de verborgen kinderen illegaal was en dat de overheid het niet goed gevonden had. B. zette bedrijven op naam, zocht en huurde de boerderij in Ruinerwold, onderhield het gezin en werkte dagelijks in de moestuin. Hij hield ze verborgen”, vervolgde Roggen. “Bij de politie verklaarde B. dat dat zijn taak was en dat hij dat zo had afgesproken met Van D. Daaruit blijkt de samenwerking. Hij realiseert zich donders goed dat het zonder hem niet mogelijk was. ‘Ik heb ervoor gezorgd dat ze zo konden leven’, zei hij bij de politie. Zijn rol gaat veel verder dan medeplichtigheid, af en toe een klusje doen.”
B. zag zichzelf als discipel van Van D., maar is beslist geen slachtoffer, benadrukte Roggen, want de Oostenrijker koos er zelf voor, in tegenstelling tot de kinderen. Ook stelt het OM dat hij medeverantwoordelijk is voor de vrijheidsberoving van een landgenoot die ook voor Van D. werkte. Hij werd door B. en Van D. vastgebonden, opgehangen en daarna lange tijd met nauwelijks eten opgesloten.
Toerekeningsvatbaar
Het OM gaat ervan uit dat B. volledig toerekeningsvatbaar is. De Oostenrijker weigerde mee te werken aan onderzoek in het Pieter Baan Centrum, waardoor de onderzoekers niet duidelijk hebben gekregen of hij bijvoorbeeld lijdt aan een stoornis. In totaal heeft hij één jaar in voorarrest gezeten. Daarna mocht hij het proces in vrijheid afwachten. Dat jaar moet van de uiteindelijke celstraf worden uitgetrokken, vindt het OM. Wel eisen de aanklagers dat hij na de uitspraak onmiddellijk terug de cel in moet als de rechtbank hem heeft veroordeeld.
B. heeft vanaf het begin de beschuldigingen ontkend. Hij vindt dat het OM hem en Van D. heeft vervolgd vanwege hun geloof. Dat sprak officier van justitie Gerard Veenstra vanavond tegen, omdat iedereen volgens hem vrij is om te geloven wat hij wil. “Maar die vrijheid is ook weer niet helemaal onbegrensd. Het door vader Van D. geïnitieerde geloof, waarnaar ook B. leefde, is ontspoord”, zei hij erbij. En de negen kinderen hebben daarvan de nare gevolgen ondervonden, stelt het OM.
Dagboeken en videobeelden
Voor het bewijs baseren de officieren zich op de verklaringen van alle negen kinderen, die bij de politie zijn verhoord en later nog twee keer bij de rechter-commissaris (onderzoeksrechter, red.) in Assen. Ook zijn er dagboeken van Gerrit Jan van D. gevonden, waarin hij letterlijk situaties beschrijft waar de kinderen ook over hebben verklaard. Het ging over onder meer het mishandelen en opsluiten van de kinderen. Daarnaast is er veel beeldmateriaal, opgenomen door de zelfbenoemd aartsvader, gevonden. Beelden daarvan zijn ook getoond in de documentaire De Kinderen van Ruinerwold, waaraan de oudste vier kinderen hebben meegewerkt.
Over vrijheidsberoving legde officier van justitie Gerard Veenstra uit dat dat niet hoeft te betekenen dat de kinderen letterlijk opgesloten zaten. De oudste drie kinderen Shin, Mar Jan en Edino konden, voor de verhuizing naar Ruinerwold, ook weg. “Vrijheidsberoving kan in klassieke vorm door iemand op te sluiten, maar ook door bijvoorbeeld iemand te laten geloven dat zijn leven voorbij is als hij het perceel verlaat.”
‘Figuurlijk slot op de deur’
“De jongste zes kinderen waren niet aangegeven, ze bestonden feitelijk niet. Die keuze is voor hen gemaakt. Zij hebben nooit deelgenomen aan de maatschappij. De oudste drie kinderen ook niet. Zij zijn wel naar school geweest, maar moesten gelijk naar huis, mochten niet mee op schoolreisjes en niet met vriendjes afspreken”, aldus Veenstra.
“Niemand heeft een andere mening of overtuiging kunnen ontwikkelen. Ze zaten opgesloten in het gezinssysteem. Vader, moeder (overleden in 2004, red.) of Josef B. waren altijd in de buurt. Anders denken kon niet. Als je zo moet leven, hoef je niet letterlijk opgesloten te zijn om van je vrijheid beroofd te zijn. Het systeem fungeerde als figuurlijk slot op de deur.”
Vrijspraak
Advocaat Yehudi Moszkowicz, die vanmiddag een poging deed de rechtbank te wraken, pleit voor vrijspraak. Hij benadrukte dat de daden van de Ruinerwoldvader Josef B. niet kunnen worden aangerekend. Ook benoemde hij dat B. zelf door Van D. is mishandeld. “Hij heeft zijn leven in dienst gesteld van het gezin.” De jongste vijf kinderen hebben B. bovendien vrijwel nooit gezien, aldus Moszkowicz. Alleen Israel had contact met de ‘klusjesman’, nadat Van D. in 2016 een beroerte had gehad.
In zijn laatste woord zei B. dat hij niks heeft gezegd, omdat hij geen vertrouwen meer heeft in de rechtsstaat. “De overheid is met een bulldozer over me heen gewalst is. Wat moet ik nog doen? Ik heb mijn best gedaan om te helpen. Mijn spullen zijn gestolen uit de werkplaats, het is één grote ramp. Volgens mij bestaat de rechtsstaat niet meer in Nederland. Dat shitverhaal over die kinderen in de kelder, daardoor is het wereldnieuws geworden. En er moet nu een schuldige komen. Van D. kunnen ze niet verhoren en nu komen ze bij mij. Ik ben er klaar mee.”
Op 14 juni doet de rechtbank uitspraak.
