In Nederland is een kleine groep bedrijven waar regelmatig sprake is van ernstige dierverwaarlozing. Dit zijn bedrijven waar dierenwelzijn-regels niet worden nageleefd. In maart verzocht het Openbaar Ministerie de rechter om drie boerenbedrijven in de gemeenten Steenwijkerland en Coevorden stil te leggen.
Controleurs van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteiten (NVWA) zagen dat runderen en schapen op die bedrijven onder erbarmelijke omstandigheden werden gehouden. De dieren hadden geen schone ligplaatsen en lagen in verse en opgedroogde mest. Ze hadden bedorven voer en er was onvoldoenden water. Er waren zieke maar ook dode dieren.
Meer pogingen
,,Een stillegging is een uiterst redmiddel om een onwenselijke situatie die voort duurt te stoppen”, zegt een woordvoerster van het Openbaar Ministerie (OM). Wanneer de rechter wordt verzocht een bedrijf tijdelijk te sluiten, zijn eerder pogingen gedaan de boer tot inkeer te brengen. Dit kan een schriftelijke waarschuwing zijn bij lichte overtreding, een bestuurlijke boete wanneer de misstanden grover zijn of sprake is van herhaling. Uiteindelijk kan de strafrechter om de hoek komen.
,,Geen veehouder verzorgt zijn dieren moedwillig slecht”
Boer in nood
,,Geen veehouder verzorgt zijn dieren moedwillig slecht”, zegt Esther Reinders van het Vertrouwensloket Welzijn Landbouwhuisdieren. In vergelijking tot andere landen staat dierengezondheid in Nederland er goed voor. Toch was en is er nog steeds sprake van boeren in nood. Om die reden werd in de landbouwsector in 2002 het Vertrouwensloket opgezet. Het loket is bedoeld voor veehouders in nood. Erfbetreders zoals dierenartsen en vertegenwoordigers van veevoederbedrijven spelen hierin een belangrijke rol. Hoe sneller zij verminderde dierzorg of verwaarlozing signaleren, hoe groter de kans dat schrijnende situaties voor mens en dier voorkomen worden.
Vroegtijdig ingrijpen
,,Tuinders en boeren hangen hun problemen nu eenmaal niet aan de grote klok”, beaamt ook Jeannette van de Ven van Land- en Tuinbouw Organisatie (LTO). De agrarische belangenbehartiger ziet de noodzaak van het vroegtijdig ingrijpen bij dergelijke problemen. ,,Vaak na aanleiding van een crisis zoals mond- en klauwzeer (KMZ) of misoogsten, dan zit dit eraan te komen. Twee jaar geleden is binnen LTO gezegd, we moeten ons meer verdiepen. Meer indiceren hoe die hulpverlening beter kan worden geregeld.
Agro zorgwijzer
Een van de initiatieven om de problemen op dit gebied beter in kaart te brengen is de Agro zorgwijzer. Een interactieve website. ,,Via deze website wordt getoetst waar je op moet letten en hoe je de gesignaleerde problemen bespreekbaar moet maken. Je wordt doorgelinkt naar adviezen en handvatten. Hoe ga je bijvoorbeeld met iemand een gesprek aan die in zo’n situatie verkeert”, Van de Ven. Een boer is in beginsel goed voor oogst en vee. In de huidige tijd wordt meer van deze beroepsgroep verwacht. ,,Er moet aan veel regelgeving en eisen worden voldaan. Dit is een van de oorzaken dat het water aan de lippen komt, niet DE”.
Structureel geld vrij voor ondersteuning
Minister van Landbouw, Natuur en Voedselketen (LNV) Carola Schouten zei in september 2017 in de begroting structureel geld vrij te maken voor hulp en ondersteuning na crisissituaties. Van de Ven: ,,We zijn blij dat dat is toegezegd. Vanuit LTO wordt het belang gezien van samenwerken om excessen als ernstige verwaarlozing en dierenleed te voorkomen. Het begint vaak met kleine dingen die zich opstapelen. Het komt helaas nog te vaak voor dat er wordt gedacht: waren we hier eerder maar eerder gekomen”.
Preventieve zorg
In het jaar 2018 ontving het Vertrouwensloket 104 meldingen. Dat aantal ligt iets lager dan het jaar daarvoor. Meer dan de helft gaat over rundvee. Ook was vorig jaar minder sprake van boeren die opnieuw ‘in de fout gingen’. Vorig jaar werd vooral preventief (zorg verlenen om erger te voorkomen) opgetreden. Een dierenarts en een bedrijfseconoom komen in dat geval bij dat bedrijf voor extra hulp en begeleiding.
Opslaghouder
Maar soms is de situatie dermate uit de hand gelopen, zoals de drie boerenbedrijven in Steenwijkerland en Coevorden. Daar was geen andere keuze dan de dieren af te voeren naar een opslaghouder voor verzorging en eventueel medische zorg. De eigenaar kan de dieren alleen terugkrijgen wanneer hij kan aantonen dat de situatie op de boerderij is hersteld. En na de betaling van de kosten van de opslaghouder. In 2017 was het achttien keer nodig om dieren tijdelijk elders in bewaring te nemen.
Een van veehouders in de gemeente Steenwijkerland, waarvan de boerderij werd stilgelegd stond begin mei voor de strafrechter in Zwolle. Eerdere veroordelingen brachten niet het gewenste resultaat. De man stond op het punt om met pensioen te gaan. De veehouder in de gemeente Coevorden staat in juni terecht.
Voor het verwaarlozen van zijn veestapel is een 65-jarige boer uit Wanneperveen veroordeeld tot een taakstraf van 180 uur. De helft hiervan is voorwaardelijk. Hij mag drie jaar lang geen runderen houden. Wel mag hij maximaal vijf landbouwdieren houden. Het Openbaar Ministerie (OM) eiste een bedrijfstop voor de duur van tien jaar. Met daarnaast een voorwaardelijke celstraf van zes maanden.
Controleurs van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteiten (NVWA), waaronder een dierenarts, zagen op 13 februari dat de koeien in de mest stonden. Ze hadden geen droge ligplaatsen. De watervoorziening was lek waardoor er onvoldoende drinkwater was. Op het erf stonden werktuigen met scherpe randen waaraan de koeien zich konden verwonden. De roosters lagen ongelijk en daarin zat een groot gat waar de koeien met hun poten doorheen konden zakken. Het voer was beschimmeld en bevatte mest. In de stal lag een dood kalf.
De controleurs brachten de boer twee weken later opnieuw een bezoek. De situatie was nagenoeg niet veranderd. De veehouder zelf vond het allemaal heel erg meevallen: ,,In een stal heb je nu eenmaal mest en de dieren zijn niet omgekomen door dorst.” Uiteindelijk werden 52 runderen afgevoerd. De overige 67 koeien bleven op het bedrijf en werden later alsnog verkocht.
De rechter vond de verzorging van de dieren op dat bedrijf volstrekt onvoldoende. De boer is hier eerder voor veroordeeld in 2017 en 2018. ,,Hij wist heel goed dat hij als veehouder verantwoordelijk was voor de leefomstandigheden van zijn vee”, vond de rechter. De Wannepervener is op de boerderij geboren en werkt vanaf zijn 15ejaar als boer. De man werkt alleen en hij wordt een dagje ouder. Hij doet zijn werk op zijn eigen manier. Hij wil zich dan ook niet conformeren aan de voorschriften die hem worden opgelegd.
De rechter oordeelde aanzienlijk milder dan het OM, nu het bedrijf is stilgelegd en de dieren weg zijn. Dit ervaart de boer als een straf op zich. Voor het niet tijdig melden van het kadaver legde de rechter de boer een voorwaardelijke boete van 350 euro op.
Een 49-jarige veehouder uit Garrelsweer moet binnen twee jaar zijn bedrijf op orde hebben, lukt dit niet dan gaat dat een half jaar dicht. Dit besliste de rechter in Groningen.
Controleurs van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit trokken in februari 2017 aan de bel, omdat runderen op dat bedrijf geen droge ligplaatsen hadden en grotendeels in de mest stonden. Hun voer was beschimmeld. Op het bedrijf lag illegale dierengeneesmiddelen, die de boer bovendien gebruikte.
Volgens de veehouder was het rommelig op zijn bedrijf door een uitbraak van Mycoplasma (bacteriële infectie). Hij is niet alleen veehouder, maar ook een handelaar en is actief in keuringen en shows. ,,Heeft u het niet gewoon te druk”, vroeg de rechter. Nee, meende de veehouder: door de Mycoplasma wist hij even niet waar hij als eerste moest ingrijpen.
,,Door het inkuilen komt het voor dat schimmel ontstaat, dat is normaal”, zei de man. Het verboden geneesmiddel kwam van een veearts. Ooit legaal gekocht en gebruikt. Op het bedrijf stonden ongeregistreerde kalveren. De boer was daar niet aan toe gekomen. De uitbraak van Mycoplasma was niet de enige boosdoener. ,,Door de regelgeving, zoals fosfaatrechten, loopt alles tegen”, zei de man.
Privé liep het ook al niet goed. Er werd gescheiden en de omgangregeling moest hij via de rechter afdwingen, zei hij. Een maand geleden namen de controleurs van NVWA opnieuw een kijkje. Er stonden nog steeds enkele runderen in de mest en waren kalveren niet geregistreerd.
De officier van justitie eiste een werkstraf van 40 uur en een voorwaardelijke boete van 11.500 euro. De boer kon vond dit prima. De rechter niet. Hij vond de stok achter de deur niet stevig genoeg en legde een voorwaardelijke stillegging op.
(foto’s: NVWA)
