Het is stil in de rechtbank. Geen wapperende toga’s van advocaten in de gang. De banken in de wachtruimte zijn leeg. Om de verspreiding van het coronavirus in te dammen zijn de meeste strafzaken stilgelegd.
“Het is even niet anders. Niet goed, niet wenselijk, maar wel nodig”, zegt strafrechter Marcel Wolters.
Alleen de dringende zaken gaan door waarin de rechter moet beslissen over bijvoorbeeld het voorarrest, een faillissement of een uithuisplaatsing. Eerder dit jaar werd bekend dat 22.700 zaken door capaciteitsproblemen moesten worden uitgesteld. Als gevolg van de coronacrisis loopt dit aantal drastisch op. Hoe gaat de rechtspraak dit oplossen? Wolters ziet nog wel mogelijkheden: “De rechters van de rechtbank Noord-Nederland zijn bereid om na de coronacrisis een inhaalslag te maken en daarvoor hun vakantiedagen en vrije dagen in te leveren”.
Hard gewerkt achter de schermen
Maar dan zijn we er nog niet, toch? Er is meer nodig, dat weet ook Wolters: “Het lijkt stil in de rechtbank, maar achter de schermen wordt hard gewerkt aan oplossingen om tijdens deze crisis steeds meer zaken te kunnen behandelen”. En niet zonder resultaat: in de week van 23 tot en met 29 maart hebben de rechters in Nederland in ruim 22.000 zaken uitspraak gedaan. Dat is een kleine 80 procent van het gebruikelijke aantal zaken, zo meldde de Raad voor de rechtspraak deze week.
Openbaarheid is van belang
Eenvoudige kwesties waarin een rechter moet beslissen verlopen schriftelijk. Dit geldt ook voor de pro forma-zittingen waarin moet worden beslist over het voorarrest en die niet complex zijn. Wolters beseft dat deze werkwijze niet hand in hand gaat met de openbaarheid. Dat is tijdelijk, er wordt volop geëxperimenteerd met technische middelen. “De rechtspraak heeft er echt belang bij dat de journalist op een openbare zitting meekijkt, oordeelt en het publiek informeert over hoe rechters hun werk doen”.
Zaak Ruinerwold op afstand
Daarom wordt nu een netwerk voor videoverbindingen massaal uitgerold. “Beveiligde verbindingen om te voorkomen dat er wordt gehackt en gelekt”, zegt Wolters. Hierdoor is de rechtspraak op afstand te volgen. Niet alleen in de videozaal, de journalisten kunnen zelfs vanuit huis een zaak online volgen. Dit gebeurt maandag in de zaak tegen Gerrit Jan van D. (67) en Joseph B. (59). De twee worden onder meer verdacht van jarenlange vrijheidsberoving van de kinderen van D. in een boerderij in Ruinerwold. De rechtszaak in Assen gaat alleen over het voorarrest van de mannen.
Technologie gaat door na de crisis
Wolters denkt dat ook na de crisisperiode de technologie meer wordt ingezet voor het sneller afhandelen van strafzaken. Een eenvoudige zitting via een videoverbinding is een uitkomst in de crisistijd, maar blijft second best, zegt Wolters. De zwaardere en complexere zaken waarbij drie rechters nodig zijn of jeugdstrafzaken, waar meerdere partijen aanschuiven, moeten in de aanwezigheid van iedereen in de rechtszaal plaats blijven vinden. Wolters: “Die kunnen niet op afstand via een videoverbinding, dan mis je net iets teveel”.
